Bir ürünün yaşam döngüsünün değerlendirilmesi, o ürünün hammaddesinin nereden geldiği, nasıl üretildiği, kullanım süresi dolduğunda nasıl yok edileceği ya da tekrar kullanılacağını hesaplamaktır. Kısaca üç aşamadır:
- Üretim Aşaması: Topraktan çıkarılmasında ya da hasat edilmesinde, üretiminde ve ürüne dönüşeceği yere ulaştırılmasında kullanılan enerji miktarı bu döngünün başlangıcıdır. Enerji ve CO2 gibi kirletici yayılımlar hammaddelere “gömülü” olarak farz edilirler. Dolayısyla, gömülü enerji, söz konusu hammaddenin çıkarılmasından/hasat edilemesinden, işlenmesine ve ürüne dönüşeceği alana ulaşımına dek geçen süreç için gerekli enerjidir ve tüm üretim sürecinde kullanılan enerjinin önemli bir miktarını oluşturur.
Her bir hammadde kaynağından çıkarılmalı, işlenmeli ve nihayet üretileceği yere taşınmalıdır, bunun için de enerji kaynakları harcanır ve biyosfere çevreyi kirleten zararlı maddeler yayılır. Tüm bu süreç boyunca harcanan enerji teknolojik gelişim için gereklidir, ancak aynı zamanda biyosferin kalitesini yaşayabilirliğini riske atar, istenmeyen yan etkilere yol açar.
Enerji tüketiminin sera gazı salınımına yol açtığı düşünülürse, kullanmayı seçtiğimiz madde ve ürünlerin gerek iklim gerekse dünya ekolojisi üzerinde önemli etkisi olduğu açık. Genel olarak, ne kadar çok gömülü enerji, o kadar çok CO2 yayılımı diyebiliriz. Üretime hazır hale dönüşene dek en az enerji harcanan hammaddelerden biri ahşaptır. Ormandan hasatı az enerji gerektirir. Ahşap temelli yarı tamamlamış ya da tamamlanmış ürünlerse az enerji harcar. Ahşap, ürüne dönüşüm sürecinde de çok fazla enerji harcayan bir hammadde değildir.
Kabaca testereden geçen ahşabın üretiminde, çelik, beton ve aliminyumdan çok daha az fosil yakıt kullanılır. Ahşabın üretimi 1.5 MJ/kg enerji gerektirirken, aliminyum 435 MJ/kg fosil yakıt harcar. Bir çok diğer formunda da ahşap genellikle çok daha az enerji kullanır. Bir kilogram çelik üretmek için tüketilen enerji, kabaca 9,8 kilowatt-saattir.
- Kullanım Aşaması: Ahşap ürünlerin çevremizde olmasının sağlığımıza faydalarından daha önce bahsetmiştik. Ayrıca ahşap ürünlerin bakım ve onarımlarının kolay olması ve daha az enerji harcanması da gömülü enerji miktarını azaltır.
- Kullanım Ömrü Sonrası: Ahşap ve ahşap bazlı ürünlerin kendilerine özgün bir kullanım sonrası değerleri vardır. Yenilenebilen ve çok yönlü bir hammaddedir. Minimum atık üretir. Bu az miktarda atık, tomruğun ve ahşap ürünlerin işlenmesi sırasında toplanır ve hemen hemen tamamı ya başka bir ürün için hammadde ya da enerji kaynağı olarak kullanılır.
Ahşabın ortalama kullanım süresi ürüne, kullanıldığı iklime, mekana ve daha bir çok etkene bağlı olarak değişir. İyi bakıldığı takdirde on, hatta yüz yıllarca kulanılabilir. Bu kullanım ömrü sonunda ahşap tekrardan, bakım yapılarak ya da başka bir ürüne dönüştürülerek kullanılabilir. Bunun da ötesinde kullanım ömrü dolan ahşap ürünler karbon nötr bir enerji kaynağı olarak fosil yakıtların yerine kullanılabilir.
Eski ahşapların kullanım alanı oldukça çeşitlidir. Öyle ki, ahşap müzik aleti yapan kimi sanatkarlar keman, piyano ve flüt yapımı için kullanılmış ahşap toplarlar. Böylece antika enstrümanlara benzer bir ses yakalayacaklardır.
Ahşap ve diğer hammaddeler arasında iki ana farklılık vardır:
- Ahşap, nispeten daha kısa zamanda, 25 ila 80 yıl arasında yeniden büyüyebilir ve yenilenebilir. Tuğla, beton ve çeliğin hammaddeleri ise ancak bir jeolojik zaman geçtikten sonra yenilenebilir.
- Ahşabın karakteri yaş, çevresel faktörler, nasıl bakıldığı ve kullanım tercihine göre çeşitlenir. Yer altındaki minerallerin nitelikleri ise “insan” zamanı için önemli ölçüde değişmez.
Kısacası ahşap yenilenebilir, geri dönüştürülebilir, çevre dostu ve estetik açıdan özgünlüğü tartışılmaz bir hammaddedir. Bilinçli bir şekilde hasat edilmiş ve yerine genç ağaçlar dikilmiş ahşaptan üretilmiş ürünler kullanmak, dünyaya bir iyilik yapmaktır.
